Мэргэжлийн үг хэллэг

http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:ML_jIp-_X0oJ:mongol-hel.blog.banjig.net/post.php%3Fpost_id%3D293730+%D0%BC%D1%8D%D1%80%D0%B3%D1%8D%D0%B6%D0%BB%D0%B8%D0%B9%D0%BD+%D2%AF%D0%B3+%D1%85%D1%8D%D0%BB%D0%BB%D1%8D%D0%B3&cd=2&hl=ko&ct=clnk&gl=mn

Эрдэм шинжилгээний найруулгад мэргэжлийн үг хэллэг, нэр томъёо их ордог.

Мэргэжлийн үг хэллэг гэдэг нь: Нэг мэргэжлийн буюу нэг төрлийн ажил эрхэлдэг хэсэг бүлэг хүмүүсийн ажил төрөлтэй холбоотой, зөвхөн тэдэнд л нэр томъёоны чанартай хэрэглэгдэх үгийг хэлнэ. Хэлэхүйн урсгалд хүмүүсийн хэл яриа төлөвшиж тухай иухайн мэргэжлээр хэвшиж тогтсон утга зохиолын хэл бүрэлдэж тухайн салбарын үг хэллэг мэргэжлийн үг хэллэг болж хэрэглээнд хэвшиж заншсан байдаг. Үүнд:

Барилгын мэргэжлийн үг хэллэг

Хэл шинжлэлийн үг хэллэг

Худалдаа наймааны үг хэллэг гэх мэт шинжлэх ухааны салбар бүхэн хүмүүсийн ажил мэргэжлийн хүмүүс ойлголцдог мэргэжлийн хэл гэж тусдаа байдаг.

Мэргэжлийн үг хэллэгийн онцлог нь тухайн хэлний хэвшиж тогтсон нэр томъёотой байдаг. Тухайн нэр томъёо нь мэргэжлийн хүмүүстээ тодорхой ойлгогддог тогтсон үг байдаг. Жишээ нь:

Хэл /1/

Хэл нь булчинлаг эрхтэн, хөндлөн судалт булчингаас тогтоно. Хэлний гадна талаас салст бүрхэвч хучдаг. Хэлний гадаргууд дөрвөн төрлийн хөхлөг байна. Үүнд:

1. Утсан хөхлөг – нарийхан шовх хэлбэртэй, 0,33 мм орчим өндөр, бусад хөхлөгөөс тооны хувьд хамгийн олон
2. Мөөгөн хөхлөг – нарийхан хөлтэй, дээр нь мөөгөн толгойг санагдуулам бүрхүүлтэй. 0,7-1,8 мм урт, 0,5-1 мм хүртэл голчтой. Мөөгөн хөхлөг тус бүр 3-4 амтлах булцуутай. Амтлах булцуу нь мэдрэхүйн эрхтэн.
3. Шигтгээ хөхлөг – Хэлний урт 6-12 ш байдаг.
4. Навчин хөхлөг – зөвхөн бага насны хүүхдийн хэлний хоёр захаар байна.

Эдгээр хөхлөгийн бүтцийн ерөнхий зарчим нь ижил байна.

(Хүний биеийн бүтэц, зүйл номоос)

Найруулгын хувьд шинжлэх ухааны дундын үгс, өөрөөр хэлбэл, аль нэг шинжлэх ухаанд бус янз бүрийн шинжлэх ухааны хэлэнд тохиолддог үгс байдаг.

Жишээ нь: төв, хүч, хэм, хурд, энерги, аналоги гэх мэт. Үүнийг холбоо үгийн жишээгээр баталж болно.

Үүнд: Захиргааны төв, Хүндийн төв, Хотын төв, Судалгааны төв, Хөдөлгөөний төв, Төв мэдрэл гэх мэт.

Хэл/2/

Эртний Грекийн нэрт ёгт үлгэр Эзоп гүн ухаантан Ксанфын зарц нь байжээ. Нэг удаа Ксанф гэртээ зочин урьж авчраад, Эзопыг дуудан, хамгийн сайхан хоол хий гэжээ.

Эзоп хэл худалдан авч, түүгээр гурван төрлийн хоол хийж өгсөнд Ксанф:

-Чи юунд дан ганц хэл өгөөд байгаа юм бэ гэж гайхан асууж гэнэ.

-Та хамгийн сайханыг ав гэсэн шүү дээ. Энэ хорвоо дээр хлнээс эрхэм юу байх билээ . Хэлний ачаар мэндээ мэдэлцэх эв зүйгээ ололцох, аливаа асуудлыг шийдэхээс эхлээд шинжлэх ухааны шимийг хүртэж, эрдэм мэдлэгийг олж авдаг. Тэгэхлээр хэлнээс эрхэм юм үгүй билээ гэжээ. Энэ үг Ксанф болон зочид гийчдийн санаанд үлэмж нийцжээ.

Долоо хоногийн дараа Ксанф Эзопыг дуудан хамгийн муу хоол хийхийг тушаасанд тэрээр дахин хэлээр хоол хийж өгсөнд бүгд гайхан асуухад

-та хамгийн муу хоол хий гэсэн биз дээ. Энэ хорвоод хэлнээс муу юм хаа байна. Хэлний гайгаар бид бие биенээ гомдоож, хууран мэхлэж, өстөн болдог биш билүү гэсэнд энэ үг мөн л тэдний санаанд нийцжээ.

(Эзопын үлгэрээс)

Дээрх хоёр жишээнээс харахад мөн нэг үг олон шинжлэх ухааны дунд хэрэглэгддэг болох нь харагдаж байна.

Үг нь мэргэжлийн бие даасан ойлголттой байна. Мэргэжлийн үгээр хоорондоо ярилцахад өөр мэргэжлийн хүн тэр болгон ойлгодоггүй. Тийм учраас бусад хүмүүст энгийн үгээр тусгайд нь тйалбарлаж өгдөг.

Нэр томъёо гэдэг нь: Нийгэм-улс төр, соёл урлаг, үйлдвэр, техник, харилцаа холбоо зэрэг тодорхой шинлэх ухааны шинэ ойлголт, ухагдахууныг нэрлэсэн үг ба холбоо үг юм.

Нэр томъёо нь олон салаа утга байдаггүй. Хэрвээ олон салаа утгатай бол нэр томъёо болж чадахгүй. Жишээ нь: Бөөм энэ нь ганц л утга агуулдаг байгалийн ухааны нэр томъёо юм.

Эрхэм баян үр хүүхэд

Солонгосчууд өөрсдийн болон эх орныхоо ирээдүйг цогцлоох үр хүүхдийг эрхэмлэж тэдний боловсрол хүмүүжилд ихээхэн анхаардаг. Энэ удаа, хорвоотой танилцаж зам мөрөө гаргахаар ирдэг “шинэ хүн”-д хэрхэн ханддаг тухай өгүүлье. Тэднийг хэвлийд бүрэлдэхээс өмнө ээж нь, эсвэл аав, өвөө, эмээ, заримдаа ах эгч нь 태몽 бэлгэтэй зүүд зүүдэлж хувь тавиланг нь зөгнөдөг бөгөөд, 태교 хэвлий дэх боловсролд нь санаа тавьдаг хүн ч олон бий. Хүүхэд төрөхийг бэлгэшээсэн зүүд нь 성별은 무엇이고 хүү төрөх үү охин төрөх үү, 언제쯤 잉태할 것이며 хэзээ хэвлийд бүрэлдэх вэ, 아기의 [성품, 수명, 재운, 관운] 등은 어떠할 것이며 зан ааш, нас, эд хөрөнгө, албан тушаалын хувь заяа ямар байхыг зөгнөдөг. Сонирхолтой нь хүүхэд төрөхийг бэлгэшээж зүүдэлсэн хүнд “шинэ хүн” эрт орой хэзээ нэгэн цагт ямар нэг хэмжээгээр нөлөөлдөг гэдэг.

Солонгосчууд 용꿈 луу зүүдлэх, 돼지꿈 гахай зүүдлэхийг ихэд бэлгэшээдэг. Луу нь сайн сайхныг, гахай нь эд баялгийг бэлгэддэг. Энэ дашрамд 꿈보다 해몽이 좋다 “Зүүднээс тайлал нь өлзийтэй” гэсэн үг байдгийг тогтоогоод аваарай.

“Шинэ хүн”-ий “уйлж ирсэн” өдөр буюу төрсөн өдрийг 귀빠진 날 чих гарсан өдөр гэдэг. Бие хүнд эх амаржихад хүүхдийн толгой цухуйх үе хамгийн хэцүү байдаг агаад, чих гараад ирвэл харьцангуй хөнгөн төрдөг учир 가장 힘든 고비를 넘기고 아기를 낳게 됐다는 것을 의미하는 것입니다 хамгийн бэрх давааг давж амаржлаа гэхийг 귀빠졌다 чих гарч ирлээ гэдэг ажээ.


금줄

Уламжлал ёсоор амаржсан эхийн гэрийн гадна 삼칠일(21일)동안 гурван долоо хоногийн турш 금줄을 친다 олс татаж гадны хүний хөл хорьдог. Ингэхдээ нар буруу эргүүлж томсон олс хэрэглэдэг нь 악귀 ад чөтгөр шинэ төрсөн хүүхдийг хорлох гэж ирээд энгийн олсыг нар зөв эргүүлж томдог болохоор нар буруу эргүүлэн тайлах гэж хичээх боловч олс улам эрчлэгдэж тайлагдахгүй учир хүүхдэд халдаж чадахгүй гэдэг.

아들이 태어나면 새끼줄에 고추, 숯, 짚 등을 달고 хүү төрвөл чинжүү, модны нүүрс, сүрэл мэтийг олсонд уяж, 딸이 태어나면 숯, 미역, 솔잎, 종이 등을 달아두어 아기의 성별을 알렸다 охин төрвөл модны нүүрс, далайн байцаа, нарсны шилмүүс уяж хүүхдийн хүйсийг мэдэгддэг. Мөн улаан чинжүү уядаг нь чөтгөр улаан өнгөнөөс айдагтай, модны нүүрс нь муу муухайг шатаан цэвэршсэн буюу ариун цэврийг бэлгэддэгтэй, нарсны шилмүүс нь үүрд мөнх ба итгэл найдварыг бэлгэддэгтэй холбоотой.


황금 고추세트

Хүүхэд төрөөд зуун өдөр өнгөрөхөд 백일잔치 зуун өдрийн ой, жилийн дараа 돌잔치 хий насаар хоёр насны ойг тэмдэглэдэг. Орчин үед хүүхдийн зуун өдрийн ойгоор зургийн цомог хийлгэхээс гадна 아기손 아기발 고추 태줄 нялх хүүхдийн гар хөл боожгоо хүйн хэвийг авч 손도장 발도장 조형물 гар хөлийн дардас баримал хийлгэн жаазалж хадгалах болсон нь монгол хүний нүдэнд тун содон харагддаг.

Хий насыг 한국나이 солонгос нас гэх бөгөөд, 첫돌에 хий насаар хоёр насны ойгоор 실, 국수, 돈, 붓, 책 따위를 돌상을 차리고 утас, гоймон, мөнгө, бийр, ном зэргийг тавьсан ойн ширээ засаж, хүүхэд 어느 것을 고르는가로 그 아이의 장래 운명을 점친다 юу сонгосноор хүүхдийн ирээдүйн хувь заяаг мэргэлдэг. Үүнийг 돌잡이 ойн сонголт гэнэ. 실이나 국수를 집으면 장수 утас гоймон сонговол урт насалж, 돈을 집으면 재산 мөнгө сонговол эд хөрөнгөтэй, 붓이나 책을 집으면 학자 бийр ном сонговол эрдэмтэн, 대추를 집으면 자손번성을 의미한다 улаан чавга сонговол үрээр баян өнөр өтгөн болно гэж бэлгэддэг.

ОРОС-МОНГОЛ, РУССКО-МОНГОЛЬСКИЙ

http://wegenerous.blogspot.com/2008/12/blog-post.html

Бүгд Найрамдах Монгол Ард Улсын Шинжлэх Ухааны Академийн Хэл Зохиолын Хүрээлэн

Ц. Дамдинсүрэн, А. Лувсандэндэв

ОРОС-МОНГОЛ ТОЛЬ

нэмж, зассан хоёрдугаар хэвлэл

редактор академич

Ш. Лувсанвандан

55 000 орчим үг

Улсын Хэвлэлийн Газар Улаанбаатар. 1982

Институт Языка И Литературы Академии Наук Монгольской Народной Республики

Ц. Дамдинсурэн, А. Лувсандэндэв

РУССКО-МОНГОЛЬСКИЙ СЛОВАРЬ

исправленное и дополненное второв издание

под редакцией академика

Ш. Лувсанвандана

около 55 000 слов

Госиздат Улан-Батор. 1982

НЭГДҮГЭЭР ХЭВЛЭЛИЙН ОРШИЛ

Монгол орны аж ахуй, соёл боловсрол хөгжиж, шинэ сэхээтэн төрж, гадаад харилцаа өргөжсөн учир гадаад хэлийг сурах судлах хүмүүс олшров. Ялангуяа социалист ёсыг анх байгуулсан манай найрамдалт Зөвлөлт их орны гол хэл болох орос хэлийг сурах хүмүүс нэн олширч, орос хэлнээс ном орчуулах явдал их өргөжиж байна. Энэ өргөжсөн шаардлагыг хангахад урьд гарсан хэдэн орос монгол толины хэмжээ бага, үг цөөн учир дутагдалтай байна. Иймд энэ шаардлагыг хангаж дутагдлыг нөхөх хэрэгт нэмэр болох зорилгоор тавин мянга орчим орос үгийг багтаасан орос монгол толийг хэвлэн гаргаж байна. Энэ толийг орос хэлийг сурах хүмүүс ба орос хэлнээс ном орчуулах хүмүүст зориулан зохиов. Орос үгийн ямар утгатай болохыг тайлбарлахыг гол болгосонгүй, монгол хэлэнд чухам яаж орчуулагдахыг анхаарч, зохих үгийг оноож бичихийг гол болгов.

Гэвч орос хэлнээс монгол хэлнээ орчуулсан олон зохиолыг уг орос эхтэй нь харшуулан үзэж хийсэн картын сан байгаагүйн улмаас манай энэ толинд орос монгол үгийг оноож бичих ажил гүйцэд сайн болж чадсангүй.

Монгол шинэ бичгийн хэлэнд нэгэн мөр болж чадаагүй олон янзаар бичих, дуудах үг нэлээд байдаг. Энэ явдал манай толь бичигт бас нөлөөллөө. Жишээлбэл: эгэм-ээм, чацуу-чуцуу-сацуу, гэнэт-гэнт, тормоз-тооромс-тооромсог, хошуу-хушуу, рашаан-аршаан, зожиг-жожиг, дуугүй-дугуй, шажин-шашин, сандил-сандал гэх зэрэг олон үгийг хэдэн янзаар бичсэн нь цөөнгүй тохиолдоно. Энэ мэтийн элдэв дуудлагатай угийг одоохон нэг мөр болгон тогтооход бэрхтэй байна. Цаашдаа эдгээр үгийн зарим нь нэгэн өөр бичлэгтэй болох ба зарим нь өөр
бичлэгтэй, өөр утгатай болж хөгжих бололтой.

Толийн орос үгийг сонгож авах ба угийн гол утгыг орчуулах тухайд Ц. Б. Цыдендамбаевын редакциар зохиогдсон орос буриад толь (Русско-бурят-монгольский словарь под редакцией Ц. Б. Цыдендамбаева, Москва, 1954), С. И. Ожеговын зохиосон орос хэлний толь (С. И Ожегов, Словарь русского языка, издание четвёртое, Москва, I960) хоёрыг гол болгон баримтлав. Энэ хоёр толийг гол болгон баримталсан боловч монгол орны ахуй байдалд холбогдсон зарим үгийг нэмж оруулсан болно. Монгол улсын нэр Томьёоны комиссоос боловсруулан тогтоосон олон мянган нэр томьёоны дотроос өргөн, хэрэгцээний үгийг тус тольд оруулсан, явцуу мэргэжлийн нэр томьёог оруулсангүй.

Орчин үеийн толь бичгүүдэд үгийн хүйсний заалт, ямар төрлийн нэр томьёо болохын заалт, тийм ийм үгийг үз гэж дамжуулан заах явдал ергөн дэлгэрчээ. Ийм олон заалт зэрэг товчилсон үг үсгийг хэрэглэхэд сайн боловч, энэ мэтийн элдэв нарийн тэмдгийг хэрэглэх туршлага Монголд энэ хир бага дэлгэрсэн ба ялангуяа хэвлэлийн дадлага чадвар дутагдалтай бай-гааг харгалзаж дээр дурдсан элдэв томьёоллын тэмдгийг хэрэглэсэнгүй.
Энэ орос монгол толийн А, Б, В, Г, Д, Е, 3 үсгийн эхний хагас (за-заочный), П, У, Ф, Ю, Я үсгүүдийг Ц. Дамдинсүрэн зохиов. 3 үсгийн сүүлийн хагас (запад-зять), Ж, И, Й, К, Л, М, Н, О, Р, С, Т, X, Ц, Ч, Ш, Щ, Э үсгүүдийг А. Лувсандэндэв зохиов. Уг толийг зохиох ерөнхий зарчмыг Ц. Дамдинсүрэн боловсруулав.

Тус толь бичгийг хянан үзэж санал зөвлөлгөөн өгсөн Хэл зохиолын хүрээлэнгийн Эрдмийн Зөвлөлийн гишүүн Б. Ринчен, Э. Вандуй, Б. Содном_ Ш. Лувсанвандан, Зөвлөлтийн гадаад дотоодын олон хэлний толь бичгийн хэвлэлийн редакторлах тасгийн ажилтан нар, мөн тэрчлэн Монгол улсын их сургуулийн орос хэлний тэнхимийн багш С. Галсан, Д. Шаравнямбуу, Т. Пэлжид ба техник хяналтыг хийсэн Б. Барс нарт талархлаа хүргэе.

Тус орос монгол толь бичгийг хэрэглэгчид анхаарсан дутагдлыг Шинжлэх Ухааны Академийн Хэл зохиолын хүрээлэнд ирүүлж байхыг хүсье.

Зохиогчид.

ХОЁРДУГААР ХЭВЛЭЛИЙН ОРШИЛ
Уншигч авгай нарт толилуулан буй Орос монгол толийн. хоёрдугаар хэвлэлийг уншигчдын хүссэнээр хэвлэлд бэлтгэв.

Энэхүү хоёрдугаар хэвлэл нь 1967—69 онд нийтлэгдсэн анхдугаар хэвлэлээс толгой үгийн хэл зүйн тодорхойлолтыг хийж, зарим чухал үг, үгийн салбар утга нэмэн оруулснаар ялгагдана.

Хоёрдугаар хэвлэлийг бэлтгэхэд нэгдүгээр хэвлэлийн тухай шүүмж бичсэн хүмүүсийн саналыг харгалзсан болохыг тэмдэглэхийн хамт тэдгээр шүүмжлэгчдэд, мөн тэрчлэн үнэт санал зөвлөлгөөгөөрөө үлэмж
тус хүргэсэн зөвлөлтийн нэрт эрдэмтэн проф. Г. Д. Санжеев, Монгол улсын их сургуулийн багш, манай энэ хэвлэлийн редактор проф. Ш. Лувсанвандан, мөн сургуулийн багш д-р. С. Галсан нар ба техник ажлыг гүйцэтгэсэн Ч. Догсүрэн, А. Дампилов, Д. Сүрэнцэцэг, Ё. Баярсайхан нарт чин сэтгэлийн талархал илэрхийлье

Зохиогчид
Улаанбаатар 1980-6-23

Татах: 92.2МБ
mondic

2AM - I Did Wrong

http://www.youtube.com/watch?v=TUWPb6u9O8A



잘못했어 - 2AM

내가 잘 잘 잘못했어 니 말이 달 달 달콤해서
맨날 말 말 말로만 날 날 날로 날
갖고 노는 걸 몰랐어

Baby, do you really wanna hurt me
Why are you doin' this to me Why

너의 다른 남자들 얘기 안 좋다는 행실들 얘기
모르는 척 못 들은 척 넘어가 보려고 해봐도

자꾸 치근대는 술버릇 내 친구에게 짓는 웃음
고치라고 그만하라고 아무리 너에게 말해도

미안하다는 말은 다 그때뿐
변하겠다는 말도 다 그때뿐
내 가슴 아파 아파 아픈 걸 알면서도
자꾸만 반복되는 걸

내가 잘 잘 잘못했어 니 말이 달 달 달콤해서
맨날 말 말 말로만 날 날 날로 날
갖고 노는 걸 몰랐어

baby you're breaking my heart
baby you're hurting my heart
그만두고 싶은데 잘못된걸 아는데
다시 니 곁에 돌아가

baby you and I 싸구려 유행가
속으론 우는데 억지로 웃는 광대
baby you and I 싸구려 유행가
속으론 우는데

미안하다는 말은 다 그때뿐
변하겠다는 말도 다 그때뿐
내 가슴 아파 아파 아픈 걸 알면서도
자꾸만 반복되는 걸

내가 잘 잘 잘못했어 니 말이 달 달 달콤해서
맨날 말 말 말로만 날 날 날로 날
갖고 노는 걸 몰랐어

baby you're breaking my heart
baby you're hurting my heart
그만두고 싶은데 잘못된걸 아는데
다시 니 곁에 돌아가

삐끄덕 엇나간 내몸과 맘 자존심도 없는 바보라 난
사랑에 속고도 눈물을 닦고 이럼 안되는데 네게로 가
니가 놀다 버린 장난감 이란 사실에 기분이 참 난감
근대 왜 왜 왜 왜 난 오늘도 니 앞에서 웃는 광대

내가 잘 잘 잘못했어 니 말이 달 달 달콤해서
맨날 말 말 말로만 날 날 날로 날
갖고 노는 걸 몰랐어

baby you're breaking my heart
baby you're hurting my heart
그만두고 싶은데 잘못된걸 아는데
다시 니 곁에 돌아가

Монгол хэлшинжлэл – орчуулах ухаан

Эх хэл бичиг...-ээс

By J.Bat-Ireedui

“Арван зургаадугаар зууны үеийн яруу найргын очруулгын уламжлалаас”, Л.Хүрэлбаатар, “Орчуулах эрдэм”, 1988 оны №5, 82-101 х.

“Арван зургаагаас арван долдугаар зууны үеийн уран сайхны очруулгын уламжлалаас”, Л.Хүрэлбаатар, “Орчуулах эрдэм”, 1989 оны №6, 22-41 х.

“Жан сан хэмээх үгийг орчуулсан нь”, Д.Бүрэнээ, МУИС-ийн МСС-ийн Эрдэм шинжилгээний бичиг №5 (113), 1995,

“Зая бандида Намхайжамцын зарим орчуулгын тухай”, Л.Алтанзаяа, “Зая бандида Намхайжамц”, Уб., 1999, 83-95

“Зүйр цэцэн үгийг орчуулж байгаа нь”, Г.Аким, “Шинжлэх Ухаан Амьдрал”, 1976 оны №1

“Кул тегиний хөшөөний бичээсийн монгол орчуулга”, Б.Базылхан, “Хэл зохиол судлал”, 1982 оны №16, 45-47 х.

“Монгол Оюун түлхүүрийн нэгэн төвд очруулгын тухай”, Л.Хүрэлбаатар, “Хэл зохиол судлал”, 1987 оны №20, 143-151 х.

“Монгол хэлний реалийг орос хэлэнд орчуулсан нь”, Ё.Баярсайхан, “Орчуулагчдын Эвлэл”, 1988 оны №5, 168-172 х.

“Монголчуудын орчуулгын уламжлалын тухайд”, Л.Хүрэлбаатар, “Орчуулах эрдэм”, 1986 оны №4, 82-95 х.

“Нэгэн шүлгийн орчуулгын тухай”, Г.Аким, “Шинжлэх Ухаан Амьдрал”, 1975 , 78-82 х.

“Орос хэлнээс орчуулахад”, Г.Амар, Орчуулагчдын Эвлэл, 1982 оны №3, 114-116 х.

“Орчуулгад үгийн сангийн хувирлыг хэрэглэх нь”, Г.Аким, “Шинжлэх Ухаан Амьдрал”, 1980 оны №4, 70-73

“Орчуулгад ур найруулгыг эрхэмлэе”, Г.Аким, Утга зохиол урлаг сонины №24

“Орчуулгын онолыг хөгжүүлэх асуудалд”, Г.Аким, “Орчуулагчдын Эвлэл”, 1989 оны №6

“Орчуулгын хэл найруулгын тухайд”, Г.Аким, “Цог” сэтгүүлийн, 1982 оны №4

“Худалдаа, үйлчилгээний салбар дах нэр томьёоны орчуулгын асуудалд”, Я.Бадамсүрэн, МУИС-ийн МСС-ийн Эрдэм шинжилгээний бичиг №27 (285), 2007,

“Чөтгөр, чёрт хоёр адил уу”, Н.Нансалмаа, МУИС-ийн МСС-ийн Эрдэм шинжилгээний бичиг №27 (285), 2007,

“Эрдэнийн сан Субашидын нэгэн орчуулга, зарим онцлог”, О.Дэмчигмаа, МУИС-ийн Монгол Хэл, Соёлын Сургуулийн “Монгол судлал” эрдэм шинжилгээний бичиг №28 (294), 2008,

“Эхлэн орчуулагчдад зөвлөх нь”, Г.Амар, Орчуулагчдын Эвлэл, 1988 оны №5, 181-184 х.

Орчуулагчдын их хурал гэж байхым?!

http://baabar.niitlelch.mn/content/197.shtml

нийтэлсэн: 2009 оны 11 сарын 16

Польшийн утга зохиол орчуулагчдын их хуралд 70 орны 300 гаруй орчуулагч таван тивээс Краков хотноо цуглажээ. Хурлыг хамтран зохион байгуулагчийн нэг “Дом кшёнжки” хэвлэлийн газрын дарга Тадэүш гуай “Ийм олон орчуулагч нарыг нэг дор харахад үнэхээр бахархмаар байна, та нар нэг зэрэг босоодох доо” гэв. Дараа нь зочдын хооронд нь танилцууллаа. Есөн орны англи хэл рүү орчуулагч нар, арванхоёр орны испани руу орчуулагчид гэх мэтээр. Японоос гурав, Солонгосоос гурав, Вьетнамаас тав, Хятадаас зургаан орчуулагч Алсын дорныг төлөөлж байлаа. Хятад орчуулагч Вү Лян гэгч эмэгтэй өөрийгөө монгол хүн гэж танилцуулав. “Улаан” гэдэг нэр нь ханзаар ингэж бууж буй учиртай гэнэ. Харин тэрээр польшоос хятад руу орчуулдаг юм байна. Монголоос нэг хэмээн намайг танилцуулахын зэрэгцээ энэ их хуралд хамгийн сүүлд 1976 онд профессор Ренчин оролцсоноос хойш олон жил завсарласныг онцлов.

Польшийн уран зохиол нь оросын зэрэгцээ слав хэлтний хамгийн хүчтэй утга зохиол юм. Ренчин авгай Адам Мицкевичийн “Пан Тадэүш”-ийг монголчилсоноор Польшийн утга зохиолын ноён оргилыг бидэнд танилцуулсан юм. Мөн тэрээр Анджэевскийн “Чандруу, алмааз хоёр”-ыг монголчилжээ. Харин Польш утга зохиолын хамгийн олон гадаад хэлээр хөрвүүлэгдсэн бүтээл нь Фэрдинанд Оссэндовскийн “Хүн, бурхан, бугийн орноор” хэмээх Монголын тухай баримтат бүтээл байдаг. Омскийн Их сургуульд химийн профессор асан зохиогч 1920 онд Барон Унгерний хамт Монголд орж иржээ. Энэ тухайгаа замын тэмдэглэлээ 1924 онд Нью-Йоркт хэвлүүлээдэхсэн чинь тэр дороо 26 хэлээр орчуулагдсан аж. Оссэндовский Унгерний хамт Дилав хутагтаар мэргэлүүлэхэд Унгернийг хэдхэн сарын дараа үхнэ, харин Осэндовскийг хожим Унгерн гэдэг хүнтэй уулзаад нас барна гэсэн гэдэг. Хожим 1945 онд дайн дуусч байхад Осэндовскийтэй герман офицер ирж уулзан шөнөжин ярилцжээ. Өглөө нь алдартай аялагч маань бие барсан байсан гэнэ. Энэ тухай домог маягийн олон яриа байдаг. Бароны Монголд нуусан гэгддэг асар их алт баялагийн тухай хамаатны хүн нь болох тэр нэг Унгерн ярилцсан гэцгээнэ. Оссэндовскийн өөр нэг алдартай бүтээлийг нь “Ленин” гэнэ. Большевик удирдагч Германы агент байсан, дэлхийн дайнд Оросыг ялагдуулахын тулд түүнд Людэндорф асар их мөнгө өгч Петроград руу хувьсгал хийлгэхээр илгээжээ. Энэ тухай анх баримттайгаар нотлон бичсэн юм. Зөвлөлт засаг унаснаас хойш энэ баримт тал талаар улам бүр батлагдсан. Харин тухайн үед улаан цэрэг Варшавыг эзлэхэд оросууд өөрийн удирдагчийг нь “гүтгэсэн” эсэргүүг хайсаар үхсэн болохыг нь мэдэж шарилыг нь ухаж гарган сэгэлж шатаан бахаа хангасан гэдэг юм билээ. Оссэндовскийн Монголын тухай зохиол Ж.Нэргүйгийн орчуулгаар хоёр ч удаа хэвлэгдэн гарсан. Үнэхээр сонирхолтой ч ном, сайн ч орчуулга.

Оссэндовский болон Унгерний Азийн морин дивизийн хөрөнгө болох булж нуусан алтны талаар эрэн сурвалжлага олон жил хийсэн сэтгүүлч Михаловски гэж эр бий. Тэрээр энэ тухай олон өгүүлэл, хэд хэдэн ном хэвлүүлсний “Бароны гэрээслэл” бүтээлийг Аюуш монголчлон 1992 онд хэвлүүлсэн. Үнэт эдлэл, алтан бурхан зэрэг нийтдээ 1800 орчим кг баялагийг Хайлаарын банкинд аваачиж хийх гэж яваад одоогийн Сүхбаатар аймгийн хавьцаа Цагаантолгой гэдэг газар нууж булсан юм гэнэлээ. Эрднэс авч явсан хүмүүс улаан цэрэгт хөөгдөөд яах ч аргагүй болсон аж. Михаловскийн баталж буйгаар гучаад оны үед Унгерн нэртэй нэгэн геологч экспедицээсээ оргон зүүн зүг явж байгаад говьд ангаж үхсэн аж. Мөн зөвлөлтүүд Унгерний алтыг олох гэж 8 удаа хайгуулын баг гаргасан боловч амжилтгүй болсон ч гэх шиг.
Барон Унгерн Штэрнбэрг гэгч энэ цуутай эр аль XII зуунаас эхтэй алдартай сурвалжит удмын хүн учир төрөл садан олонтой бололтой. 1956 онд Австри улс бас нэгэн Унгернийг Москвад суух элчин сайдаар томилтол Хрущев “Бидэнд нэг Унгерн байсан, тэр л хангалттай” гээд татгалзан хүлээж аваагүй. Зөвлөлтийн болон манай түүхчдийн хүндэрсэн гүтгэлгийн үрээр Унгерн адгийн амьтан болж будагдсан болохоос үнэндээ Монгол орныг хятадуудаас чөлөөлж тусгаар тогтголыг маань эргүүлэн олж өгсөн буянтай хүн. Ховдыг чөлөөлөх дайнд ч оролцох гэж 1912 онд ганцаараа довтолгон ирсэн авч Оросын Ховд дахь консул зөвшөөрөлгүй буцаасан байдаг. 1921 оны 2-р сард хүрээг чөлөөлсний дараа Богд хаан шинээр Засгийн газраа эмхлэн Мандушир хутагт Цэрэндоржийг Ерөнхий сайдаар томилсон. 7-р сард Бодоогийн засгийн газар байгуулагдах хүртэл 5 сар тогтож байсан хууль ёсны Засгийн газрыг эс хүлээн зөвшөөрч “Унгернийх” хэмээн гүтгэн дордотгож түүхээс хассан явдал хэвээр үргэлжилсээр. Яахав дээ, хутагт Цэрэндоржийн хөргийг Төрийн ордны коридорт Бадамдорж, Бодоо хоёрын хооронд байрлуулчихад юу л хорогдов гэж. Түүх л үнэн мөнөөрөө сэргэнэ шүү дээ. Сониноос элчин сайд Хангай Унгерний барьж байсан хөөргийг хуучин эдлэлийн дэлгүүрээс олж авчээ. Новониколаевскт цаазаар авахдаа хурааж авсан зүйл нь яван явсаар ингэж зарим нь олдсон хэрэг.
Польшийн утга зохиол үнэхээр хүчирхэг. Аль ч төрөл нь. Рэймонт, Шинкэвич, Милош, Шимборска нар утга зохиолын Нобелийн шагнал хүртсэн. Шинкэвичийн “Qua vadis, Domino?” хэмээх библээс ишилсэн латин нэртэй бүтээлийг хүний түүхэнд гарсан хамгийн аугаа зохиолын нэг гэж үнэлдэг юм билээ. Болеслав Пруссын “Фараон” хэмээх эртний Египтийн тухай роман их алдартай, хэд хэдэн оронд энэ зoхиолоор кино хийсэн. Их сонирхолтой нь энэ романыг монгол хэлнээ эспэрантогоос орчуулж хэвлүүлсэн байдаг. Саяхан нас барсан Хэрбэрт хэмээх найрагчийг дэлхийн яруу найргийн ертөнц маш сайн мэддэг юм билээ. Шимборска гуайтай гар барьж хөөрөлдөж үзлээ. Амьд нобельтонтой ярихаар хий сүрдээд хэцүү юм билээ. 90 шахаж яваа хөгшин, харин ухаан хичнээн саруул гээ! Намайг өөрийн бүтээлээ орчуулж хэвлэхийг санал болголоо, даанч миний чадал хүрэхгүй л дээ. Яруу найргаар оролдоно гэдэг цаана нь бас нэг тусгай “зургаа дахь мэдэрхүй”-тэй байх шаардлагатай. Шимборскагийн 1957 онд тууривсан “Алмаст бичсэн захидал” найраг нэр заагдан Нобель хүртсэн юм. Ер нь түүний шүлгүүд хачин гоё. Хүүхдийн түргэн хэллэг шиг хөвөрч байснаа сүүлчийн хэдэн мөрөнд гэнэт эргэлт хийж аугаа философи, бодрол эрэгцүүллийн шинэ ертөнц рүү түлхээд оруулчих шиг болдог. Алмаст бичсэн захидалдаа тэрээр хүн төрлөхтний иргэншлийг чийдэнтэй, Шекспиртэй гэх мэтээр баахан гайхуулдаг. Харин захиа бичээд суугаа тэрээр дөрвөн хананд хориотой өчүүхэн нэгэн аж. Ертөнцийн дээвэр дээр суугаа эрх чөлөөт алмас юутай жаргалтай, юутай аугаа, ер нь л атаархам!

Польшийн жүжгийн зохиолчид хичнээн аугаа гэж санана. Орчин үеийг жүжгийн урлаг буй болоход тэд их үүрэг гүйцэтгэсэн. Станиславскийн театрт хийсэн их шинэчлэлийн дараахи үндсэн эргэлт хийсэн хүн бол польш найруулагч Гротовски юм. Польшийн жүжгийн аугаа гигант зохиолч Мрожэк, Гомбрович нар Брэхт, Бэкэт, Инэску, Пинтэр нарын эгнээнд орчин үеийн жүжгийн дэлхийн тэргүүлэх зохиолчоор тодорчээ. Мрожэкийн “Азтай учрал” жүжгийг орчуулсныг минь 1997 онд Батзаяа тайзнаа тавьсан. Тавхан жүжигчин оролцсон тэрхүү модэрн жүжиг ер нь шаардлагын төвшинд болсон, даанч төрийн албан хаагч – урлагчдын эзэмшдэг зориулалтын театрт зай олдоогуй.
Коммунист орнуудад диссидэнт утга зохиол гээч нэг төрөл бас их хөгжжээ. Нам засаг, үзэл сурталд боймлогдон хориглогддогийг хэлж байгаа юм. Хамгийн алдартай нь Солженыцын байх шив дээ. Монголд Чойномоос өөр байгаагүй байхаа. Дээрх Мрожэк, Гомбрович, Милош нар бүгд эх орноосоо дайжин гарсан зохиолчид. Гэхдээ дэлхийд хүлээн зөвшөөрөгдсөн учир хатуу үед ч тэдний бүтээлийг хэвлэдэг байлаа. Харин Марэк Хласко хэмээх диссидэнт 1990 он хүртэл хаалттай байсан. Түүний хоёр ч романыг би орчуулсан юм. Гар бичмэлээр шүү дээ. Дэндүү хайхрамжгүй байсан юм уу, хүмүүст үзүүлж гайхуулж байгаад тэгсгээд таг мартчихана. 1980 онд орчуулсан Хласкогийн “Дараа нь чиний ээлж” романыг багын найз Батсүх маань 2004 онд олж өгснөөр хэвлэгдсэн. 1977 онд орчуулсан Зигмунт Зэйдлэр-Зборовски хэмээх детектив зохиолчийн “Гаршсан мэргэжилтэн” романы гар бичмэлийг ердөө саяхан нэгэн үл таних эр авчирч өгч намайг их баярлууллаа. Ганцхан хувь тэр гар бичмэлийг мань эр 30 гаруй жил хадгалжээ. Ингээд сая орчуулагчдын их хуралд явахын өмнө амжиж хэвлүүлээд аваачиж гайхуулав. Одоо ч сайхан болж дээ, хэн дуртай нь юу дуртайгаа хэвлүүлж болно. Цэнзүүр байхгүй, цэнзүүр нь ердөө л зах зээл. Номын зах зээлийг хорлогч нь төр л юм даа. Иргэдээс хурааж авсан татварын мөнгөөр аймшгийн номнууд мөнгөөр зодож хэвлээд л тэрийгээ үнэгүй тараагаад л. Төр уг нь номын “бизнес” хийдэг газар биш шүү дээ.
2009.6.22

ТУЛГЫН ЧУЛУУГ ХӨДӨЛГӨЖ БОЛОХГYЙ буюу ЭХ ХЭЛЭЭ ХАЙРЛАХУЙ

Орлоо-гоос

Д.ПYРЭВДОРЖ (Ардын уран зохиолч)

Санхvv банкны сэсчээмтэй
Сантехникийн сэлээсэртэй
Барьцааны ломбаардтай
Баталгааны нотриадтай
Удирдагч нь куульттэй
Удирдаач нь пуульттэй
Хувийн коодтой
Хувцасны моодтой
Галын командтай
Газрын кадаастартай
Орцондоо ноймортой
Ордондоо каамэртай
Архины бокаалтай
Ажлын бахиалтай

Зайгуулын тараншээтэй
Зайлуулгын тараактартай
Клиникийн vзлэгтэй
Клирингийн тооцоотой
Хоол нь поорцтой
Холио нь пээрцтэй
Яам нь мээнэжэртэй
Ямаа нь кашмиртай
Єрєєлдєє портээзтэй
Євєртєє пороомсогтой
Чихэндээ апараадтай
Чивэндээ гондоомтой
Эцэг нь таавчигтай
Эх нь лээвчигтэй
Хvvхэд нь паампэрстэй
Ууцандаа масаажтай
Утсандаа мэйсэжтэй
Унадаг бєх моосттой
Уулзвар бvхэн поосттой
Тээстээр шалгадаг
Тээндэрээр уралддаг

Шооконд ордог
Сейфэнд нуудаг
Пэлтаа наадаг
Пэлээтэг залгадаг
Рэзээвт бичдэг
Истоор нээдэг
Инчрээстэй тоглодог
Стрээс тайлдаг
Ханаа дараанкалдаг
Хадлангаа пэрээсэлдэг
Хийсэн бvтээл дисэртаац
Хичээлийн　давтлага консолтаац
Єргvvр шат лийпт
Єндєг араа лvvпт
Цаасан хvvдий пакээт
Царсан шал паркээт
Томхон танхим заал
Тойрон бvжвэл баал
Хурлын дарга спикэр
Хувийн дугаар эргистэр
Аливааг чадвал маасчар
Адрын гэрэл лvvстэр
Тvvчээ тэрэг бvvпэр
Тvгжээт нууцлал шийпэр

Цусны чагт хэрээст
Усны цорго караант
Цайны идээ заваарк
Цаасны хэмжээ формат
Энгийн дэр падуушиг
Ээрvvлт хvрд кадуушаг
Яриан жvжиг дараам
Янзны хvрээ араам
Нэрийн чансаар эрээтэнг
Нэхэл єлгєц эрээплэг
Албан суудал мээст
Алдар хvнд чээст
Санаандгvй явдал сюрприз
Салбан ємд тарпээз
Нvхэн гарц тvнээл
Нvнжигтэй эд оргинаал
Ахалж яваа нь лийдэр
Ард vлдсэн нь лоодор
Мулгуу нь паакт
Муу нь аакт

Амьсгал хордвол угаар
Аюулд єртвєл аваар
Ханын шvvгээ шкаав
Хомон хадаас скоов
Тэвэг талх батоон
Тэцэн хувин битаан
Оноол ажил ноором
Онцлох хувцас фоором
Оготор банзал мийний
Ороолдсон хормой макси
Цэргийн дуулга каасаг
Цээрийн баг маасаг
Албаны єрєє оофис
Амрагийн хурьцал сээкс
Гэрийн тавилга мээбэл
Гэрлийн утас каабэл
Халуун уур паар
Хальсан бємбєлєг шаар
Євєєлжин шовоохой бvvтэг
Євчvvн завь лоотог

Сахлын хутга бэрийтэг
Саравчтай малгай кээпэг
Ханцуйн товч заапанг
Хавчих хавтас паапаг
Эдийн солгой бараак
Эргvv толгой дураак
Данс баригч нарийдчаг
Даган баясагч балиалшэг
Хурууд эм таблээтаг
Хулгар сандал табурээтаг
Алаг хєзєр каарт
Агтан гуявч шоорт
Тааран шалбуур жийнс
Тарчиг тэтгэвэр пээнс
Хоригдлын хэвтээш наар
Хоногийн нэвчиш баар
Эрээвэр зууш салаат
Эмчийн нємрєг халааат
Элдэв шvхэр зоонтиг
Эрвээхэй зангиа баантик
Євсний хадуур касилк
Євчтєний дамнуур носилк

Yнэ хямдрал сээл
Yнгэг шохой мээл
Хайнцал нь ничээ
Хийрхэл нь шизо
Yзэх зvс имийж
Yлэг жаал дэбийл
Чимэгт зар рэклаам
Чихэвч мєр рэглаан
Илvv зан хооби
Ихсийн булагнал лооби
Сайн дуу хийт
Сагсны бай шийт
Нvдний шил ооптиг
Нvvрний гоёл космээтэг

Тунгийн тариур шипрээц
Турсган цавуу скооч
Аюулын нєєц фоонд
Арилжааны єєш боонд
Яншаа дуу хийп хооп
Янагийн гоёл шууб наап
Yзэсгэлэнт бvсгvй оны мийс
Yдшийн мэдээ сийтий нvvс…

оруулсан: С.Б.Бат-Эрдэнэ s_b_bagi@yahoo.com

Одоо өнгөрсөн ирээдүй

Багш асуулт тавьдаг сурагч хариулт өгдөг болжээ.
Багш асууж, сурагч хариулдаг байлаа.

Зарлагч хүсэхдээ "Өргөнөөр ирнэ үү?" гэж асуудаг болжээ.
"Олноор оролцоно уу."гэдэг гэж хүсдэг байлаа.

Сурвалжлагч эцсийн асуултыг танд үлдээдэг болжээ.
Өөр юу хэлэхийг хүсэж буйг асуудаг байлаа.

Орчуулагч монгол хэл рүү орчуулга хийдэг болжээ.
Монгол хэлээр орчуулдаг байлаа.

Урлагийнхан арга хэмжээ зохион байгуулдаг болжээ.
Урлагийн тоглолт зохиодог байлаа.

Эмч өвчтөн хүнийг үзэх үйл ажиллагаа хийдэг болжээ.
Өвчтөн үздэг байлаа.

Хөл бөмбөгчин хөлөөрөө цохилт хийдэг болжээ.
Өшиглөдөг байлаа.

Нударгалагч(боксчин) гэдсэнд ажилладаг болжээ.
Хэвлийд нударгалдаг байлаа.

Сүсэгтэн хайрыг өгч авдаг болжээ.
Хайрлаж хайрлуулдаг байлаа.

Их хурлын гишүүдийн асуудал хэлэлцэгддэг болжээ.
Гишүүд асуудал хэлэлцдэг байлаа.

Иргэд нилээдгүй асуудалтай болжээ.
Нилээн зовж зүдэрдэг байлаа.

Ирээдүйд хэрхэхийг та бидний Монголоо,
эх хэлээ гэсэн сэтгэл оюун мэднэ.

Эх хэлээ эвдэж мартвал хэн мөхөх вэ?
Монгол мөхнө.
Эх хэлээ эрхэмлэж дээдэлвэл хэн мөнхрөх вэ?
Монгол мөнхөрнө.

Сэтгэгдлийн тухай сэтгэгдэл

Сайттай сайтгүй, блогтой блоггүй хүмүүсийн нэтэд үлдээсэн сэтгэгдлийг бид бишгүй л уншдаг. Заримыг нь уншаад ярвайж, заримыг нь уншаад мишээдэг. Ямар сэтгэгдэл мишээлгэдэг вэ? Хөгтэй инээдтэй явдлаас гадна хөгжилтэй зугаатай хариулт, хааяа гэнэн цайлган үгс, за тэгээд урам хайрлаж, ухааруулж шүүсэн сэтгэгдэл гэж бодож байна. Харин ярвайлгадаг сэтгэгдэлд хүний мууг үзсэн, хор шар малтсан, харааж зүхсэн, доромжилсон, түрэмгий дээрэнгүй, сайн явахыг чинь харна аа гэх өнгө аястай сэтгэгдэл орох байх. Ямар ч гэсэн сэтгэгдэлтэй сайт, блог үзэхэд сэтгэгдэлгүйгээсээ олон хүн зочилдог мэт харагдаж, зочлоод гарсан ул мөрөө үлдээсэн нь "амьсгалж" байгаа мэт санагддаг.

Ер нь сэтгэгдлээс сэтгэгдэл төрдөг нь үнэн. Ар араасаа цувж, нэг нэгнээсээ өрсөж бичиж гардаг. Арваад л жилийн өмнө дөө. Автобус унаа өвлийн цагаар олдохгүй, хүмүүсийг хүлээлгэдэг, үргэж зугтдаг байсан үед "Шархад ирвэл шахцалдаад оръё. Амгалан ирвэл арсалдаад оръё. Улаанхуаран ирвэл уралдаад оръё" гэлцдэг байсантай л адил юм уу даа.
Хүний сэтгэл мэдрэлээр тоглож цэнгэл таашаал мэдрэх донтой л биш юм бол муу муухай
сэтгэгдэл бичих хэрэггүй санагддаг юм. Ингэж хэллээ гээд бичих нэг нь бичдэгээрээ бичиж л таарна.

Мэдээж сэтгэгдэл үлдээдэггүй хүмүүс байдаг. Тэд сэтгэдэггүй юм болов уу? Үгүй л байлтай.
Бодохноо, надад хамаагүй хаданд чимээгүй гэж боддог ч юмуу, бичих завгүй, сэтгэгдлээ
хуваалцах сэтгэлгүй, сэтгэгдлээ яаж оруулдагийг мэдэхгүй, магадгүй ул мөрөө үлдээхээс айдаг, эсвэл дургүйцдэг байж болно.

Эцэст нь хэлэхэд, хил хязгааргүй орчинд хэл усаараа ойлголцож харилцахдаа чин сэтгэлээсээ өөрийгөө болоод бусдыг хүндэлж сайн сайхан сэтгэгдэл үлдээж, та бүхэнтэй санаа бодлоо хуваалцаж байгаа хүмүүсийн цаг завын хариуд урамшуулж бэлэг бариарай.
Сайн санааны үзүүрт тос гэдэг шүү дээ.

Онцгой оюутнууд

Одоо би шалгалтын хуудас засаж сууна
Онцгой оюутан дэндүү олон байна.
Олныг нуршилгүй тэднийг танилцуулъя
Олон юм ярилаа гэж бүү уурлаарай.

Хоосон хуудас өгсөн оюутан
"Шалгаад байх юм байхгүй ээ,
Шалгалтаас чухал юм надад бий.
Энэ хичээл чинь надад хэрэггүй
Энэнтэй энэгүй би амьдарчихна."

Хоосон толгойтой та
Хорвоод хэрэгтэй юмаар тархиа дүүргээрэй

Дураараа хурааж товчилж бичсэн оюутан.
"Энэ зэргийн хурааж бичсэнийг
Эрхбиш та ойлгочихно биз дээ?
Энийг бүрэн бичиж байхын оронд би
Эрдэм мэдлэгээ гайхуулж их бичмээр байна."

Хураахын гайхамшигийг харлаа
Худлаа ч үгүй дүнг чинь хураадаг юм билүү?

Хуулж байгаад баригдсан оюутан.
"Хаа ч явсан би дарга
Хамаг юмыг минь хийх нарийн бичигтэй.
Харин хүч хөдөлмөрөө гаргаж хуулсныг
Хамаагүй битгий бага үнэлээрэй."

Нарийн бичигтэй сайхан л юм
Надад зөв шударга хүнийг
хохироох эрх даанч байхгүй.

Эх захгүй баахан юм бичигч оюутан.
"Хариу нь хаа нэг хэсэгт байгаа.
Хайгаад олоорой, та
Зөв буруу хариуг ямар
Ялгаж чадахгүй гэж биш дээ."

Тийм ээ, тийм.
Тэгэхдээ хадуурсны чинь төлөө
магтмааргүй байна.

Хэт товчхон бичигч оюутан.
"Товч тодорхой бичих хэцүү юм байна
Тодорхой бичих гэж хадуурч байснаас
Товч бичиж хэдэн оноо авъя аа
Тоомжиргүй хандлаа гэж бүү бодоорой."

Тоотой хэдэн үгээр онож хэлсэнд баярлалаа
Тодорхой бичээгүй болохоор чинь
Баттай мэдэж байгаа эсэхийг мэдэхгүй нь.

Бичгийн, дүрмийн, найруулгын алдаачин оюутан.
"Монголчууд буруу бичиж зөв ойлгодог шүү дээ
Монгол хүн юм чинь та зөв ойлгоно оо.
Алддаггүй хүн гэж хаа байсан юм бэ
Алдаагаа засуулах гэж л бид сурдаг шүү дээ."

Монголчууд бид айхтар л даа
Бурууг зөв ойлгоод байвал зөвийг яаж ойлгох бол?
Алдааг чинь засаж байгаадаа бухимдаагүй ээ
Ахин дахин алдаад, засрах шинжгүй
Бахь байдгаараад чинь дургүйлхэж байна.

Улаан балаар ярайлгаж жирийлгэгч оюутан.
"Улаан өнгө мандал бадралын өнгө
Улаан өнгө сэтгэлийг цочроож урмыг сэргээнэ.
Ухаант багш минь, та
Улам ихээр өөдлөн дэвжээрэй."

Улаан бичигтэй хуудсыг чинь харахаар надад чи
Хөлбөмбөгийнх шиг улаан хуудас өгөх гээд байх шиг
Улаан өнгө удаан хараад үзээрэй
Удахгүй галзуурах гээд ч байх шиг санагдана.
Улаан галзуу хүн урд чинь зогсоод байвал
Ухаан мэдрэлд чинь сайхан байх уу?

Олон сайн оюутан байдаг ч
Онцгой оюутнууд цөөнгүй юм даа.

Т.М.А

Халаасны зурагт толь

http://www.nepko.mn/content-id/105

Канадын QA International компанитай хамтран бүтээсэн эл толь бичиг нь Монгол-Англи, Монгол-Хятад, Монгол-Орос, Монгол-Солонгос гэсэн дөрвөн төрөлтэй. Монголчуудын хамгийн их хэрэглэдэг дөрвөн хэлээр Халаасны зурагт толь-ийг бүтээсэн нь гадаад хэл сонирхон суралцагч, гадаадад амьдарч буй хэн бүхэнд зориулагдсанаас гадна танин мэдэхүйн ач холбогдолтой билээ.

Зөөлөн хавтастай
Анхны хэвлэлт
2010 оны 7 сар
Цаасны хэмжээ: 172х133
Хуудасны тоо: 350
ISBN: 978-99929-989-8-9
978-99962-66-00-3
978-99962-66-01-0
978-99962-66-02-7

Зууны шилдэг роман “Тунгалаг тамир” Солонгос хэлнээ

http://gallery.olloo.mn/modules.php?name=News&file=article&sid=63270

2007-07-27 15:57:21 , Мэдээний дугаар: #63270

Солонгосын эрдэмтэн Ю Вон Сv манай "Зууны шилдэг роман”-аар тодорсон. зохиолч Ч.Лодойдамбын "Тунгалаг Тамир" романыг монгол хэлнээс солонгос хэлнээ орчуулан Сєvл хотод саяхан хэвлvvлжээ.

Уг романыг "Тунгалаг Тамир гол" нэртэйгээр хоёр дэвтэр болгон хэвлvvлж, олны хvртээл болгоод байгаа нь солонгосчуудад Монголын ахуй амьдралыг танилцуулахад улам бvр дєхєм болоод байгаа аж. "Монгол газлр орноор явж. Бvр Д Гансvх хэмээх Монгол нэртэй болж, Монголын тvvх соёлын талаар арвин мэдлэг олж авсан тус эрдэмтэн "Тунгалаг тамир" романыг орчуулж байх хугацаандаа дvр болгонд нь хайртай болж, романы уг бvрийн утгачилан нягтлан эх хэлэндээ хєрвvvллээ" хэмээн Доктор Р.Чvлтэмсvрэн vнэлж байна.

Эрдэмтэн Ю Вон Сv "Тунгалаг Тамир" романаар хийсэн уран сайхны киноны Хонгорын дvрииг бvтээсэн зохиолч Ч. Лодойдамбын тєрсєн хvv Л.Галбадрах БНСУ-д суух онц бєгєєд бvрэн эрхэт элчин сайд, мєн уг киноны Заябандидын дvрд тоглосон Ж. Ломбо Соонгосын элчин сайдын яаманд ажилладаг гэдгийг сонсоод зохиолч Ч.Лодойдамбатай уулзсан юм шиг баярлаж байснаа дурссан гэнэ. Тус эрдэмтэн Гэсэрийн тууж", "Монголын Нууц Товчоо” зэргийг орчуулж" байжээ.

Єглєєний сонин

---------------

맑은 타미르 강 1, 2, 차드라발 로도이담바 저, 유원수 역, 민음사, 2007.

Готовын Аким: Одоогийн орчуулгын кинонуудыг харахаар элэг эмтэрмээр байдаг

Солонгост суралцагч Монгол Оюутны Холбоо

Ярилцсан: С.Билигсайхан | Утга зохиол урлаг (2005.12.30)

Саяхан Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн зарлигаар Монгол Улсын Соёлын гавьяат зүтгэлтэн цол хүртсэн Үндэсний номын сангийн захирал, орчуулагч, сэтгүүлч Готовын Акимтай уулзаж ярилилаа. Энэ удаа бид зөвхөн уран зохиол, яруу найргийн орчуулгын талаар товчхон хөөрөлдлөө.

Таны орчуулсан Нобелийн шагналт зохиолч Г.Г.Маркесийн "Зуун жилийн ганцаардал" олон хүний ширээний ном. Энэ сайхан зохиолыг орчуулах санаа хэрхэн төрөв. Хэдий хугацаанд орчуулсан бэ?

Энэ номыг яагаад орчуулах болсон бэ гэсэн нь сонин байж болох. Манай утга зохиол бол тэр үед зөвхөн социалист реализмаар замнаж байсан. Маркесийн энэ зохиолыг уншаад Дэлхийн утга зохиол бол арай ондоо чиглэлээр явж байгаа юм байнаа гэдгийг би зохиолч нөхөддөө ч тэр, монголын уншигчдад ч тэр энэ номоор төлөөлүүлж хэлж өгөхөөр шийдсэн юм. Тэгээд л энэ номыг орчуулсан даа. Зургаан cap орчим л суусан байх. Тэр үед чинь уран бүтээлийн чөлөө гэж авдаг байлаа. Наян есөн онд Монголд яг ардчилалын морин төвөргөөн тачигнаж байх үед орчуулж дуусгасан юм.

Би тэр номыг хоёр гурван удаа уншсан л даа. Орчуулахад их л хэцүү баймаар санагдсан

Энэ зохиол нь "шидэт реализм"-ын төрөлд багтдаг зохиол. "Цаазын тавцан", "Зуун жилийн ганцаардал" хоёрыг орчуулахад бичлэгийн хэл, бичлэгийн байдал нь тэс ондоо. "Цаазын тавцан" роман бол монгол сэтгэхүйд ойрхон, Жишээ нь тэр Казахын талд болж байгаа тулалдаан гээд олон явдал нь, Есүсийн хэсэг нь нэлээн хол болов чиг ихэнхи нь төстэй. Ер нь Чингиз Айтматовын "Цаазын тавцан"-г орчуулахаас шал ондоо найруулгаар л "Зуун жилийн ганцаардал" романыг орчуулахгүй бол болохгүй байсан. Колумбын байдал Монголын байдал хоёр тэс ондоо. Тийм учраас Латин Амеркийн орны тэр бодит байдлыг Монголчуудад ийм газар, иймэрхүү сэтгэлгээтэй, иймэрхүү түүхтэй, ийм ард түмэн байдаг юм байна шүү гэдгийг л зохиолд тусгасан байдлаар нь харуулахыг зорьсон доо.

Ер нь аливаа нэг номыг орчуулахад хоёр хэлнийхээ аль талыг нь илүү баривал зохилтой вэ? Жишээ нь өөрийх нь хэлийг бариад орчуулчихаар нэг өөр, өөрийнхөө хэлийг бариад орчуулчихаар бас нэг өөр болоод байх шиг

Хүний хэлийг барина гэдэг чинь үгчилнэ гэсэн үг. Үгчилсэн зохиол хэзээ ч зохиол болж чадахгүй. Уран зохиол орчуулж байгаа бол чи уран зохиол л болгох ёстой. Улс төр болгож болохгүй. Улс төрийн хэллэгтэй болгож болохгүй. Гадаад орны байдлыг үгчлэлгүйгээр монгол сайхан хэлээрээ, монгол сайхан найруулгаараа гаргаж болно гэж би хувьдаа боддог. Тэгж ч оролддог. Тэгж чадаж байна уу, үгүй юу гэдгийг би өөрөө мэдэхгүй уншигчдын л шүүх асуудал.

Та ингэхэд ер нь ямар ямар хэлнээс орчуулж байна даа?

Орос, Англи хэлнээс л орчуулна

Орчуулагч хүмүүст тэрний тийм номыг орчуулчих юмсан гэсэн бодол байдаг даа. Таны хувьд?

Ер нь бол би өөрийнхөө сэтгэлд таарсан номыг л орчуулдаг. Магадгүй миний найруулгад ойрхон ч юм уу, үгүй бол миний үзэл бодолд ч ойрхон байдаг юм номыг л орчуулвал орчуулга нь гайгүй болдог. Захиалгаар, эсвэл өөрийхөө үзэл бодлоос зөрж хийсэн юм бол нэг их олигтой болдоггүй гэж би боддог юм. Тийм учраас би орчуулах номнуудаа өөрөө сонгосон байдаг

Манайхаас бусад улс оронд уран зохиол, яруу найргийн орчуулгын ажил ямархуу янзтай байдаг юм бол оо?

Орчуулах нь бол аль ч газрын орчуулга адилхан шүү дээ. Ганцхан манайхаас ондоо нь тэд оюуны өмчийг их дээдэлдэг. Заавал эрхийг нь худалдаж авч байж орчуулдаг. Манайхан ихэнхдээ л хулгайгаар орчуулдаг. Гэтэл манайх өөрөө оюуны өмчийн олон улсын гэрээнд элсчихсэн. Тиймээс энд гадаадын зохиолыг орчуулж байгаа бол заавал тэр хүнээс нь зөвшөөрөл авч зохиогчид нь зохих хувийг нь өгч гэрээ байгуулж байж орчуулах ёстой. Социализмын үед ч хулгайгаар хийж байсан. Одоо ч хулгайгаар хийж байна. Энэ байдлаасаа бид гарах ёстой. Бид алийн болгон бусдын соёлыг хулгайлагч байдлаар явах вэ? Бид жаахан боловсон соёлтой байдалд суралцах цаг болсон. Манайхан хөөрхий мөнгө төгрөг байхгүй гэдгээр шалтаг хийдэг л дээ. Гэхдээ хүмүүстэй нь өөрсөдтэй нь яриад, захидлаар харилцаад учраа хэлвэл манайхаас мөнгө нэхэхгүй. Харин нөгөөхийг нь гаргачихсан байж байдаг, баригдвал их муухай юм болноо доо. Шившигийн юм болно. Олон улсын хэмжээнд дэлхийн соёлын хэмжээнд шившигээ дэлгэхгүйг л бодох ёстой. Хүний оюуны бүтээлээр бизнес хийж болохгүй, зогсоох хэрэггэй. Энэ бол бузар.

Өнөөдөр гарч байгаа орчуулгын, энэ чиглэлийн ажил яавал илүү их ахицтай, чанартай, дзвшилттэй болох бол?

Уншигчдын бага хурал хийж орчуулгын онолын сэтгүүл гаргаж, сониндоо орчуулгын шүүмж тавьж, онолын маргаан өрнүүлж болно гээд олон юм байна. Хамгийн гол нь энэ орчуулагчдын монгол хэлний мэдлэгийг дээшлүүлэх. Гадаадын хэлийг бол яахав сайхан тачигнатал ярьдаг, ус цас шиг хэрэглэдэг тийм залуучууд олон болж. Гэхдээ монгол хэлнийхээ найруулга зүйг мэдэхгүй болохоор нөгөө орчуулга нь түг яг "тэгсэн ш дээ" "ингэсэн ш дээ" гэх ч юмуу тиймэрхүү маягийн болчихсон байна. Гудамжны хар ярианы хэлээр хүртэл одоо орчуулж байна.Тэгж болохгүй, ялангуяа уран зохиолыг бол хэрхэвч тэгж болохгүй.Одоогийн орчуулгын кинонуудыг харахад үнэхээр элэг эмтэрмээр орчуулж байна. Монгол хэлний мэдлэгийг л дээшлүүлэхгүй л бол ерөөсөө урагшаа ахихгүй.

Үргэлжилсэн үгийн орчуулгын зохиолуудыг хараад уншаад байхад надад бууж байгаа нь их боломжийн санагддаг. Яруу найргийн орчуулгыг харахаар бүр хачин хачин юмнууд их байх юм. Энд ямар учир байна вэ?

Яруу найргийн орчуулга бол хэцүү. Яруу найраг бол яруу найраг л байх ёстой: Үргэлжилсэн үгийн зохиолыг бол тун арга ядвал тайлбарлаж ч болно. Яруу найраг бол тэгж тайлбарлаж болохгүй. Ялангуяа үндэсний онцлогтой зохиолууд бол их хэцүү. Манай Дэндэвийн Пүрэвдорж гуайн "Хөх даалимбан тэрлэг" гэдэг найраглалд "Уулын жавар орно хэмээн Унаган туурай нударга тавилаа" гэсэн шад байдаг, Оросууд орчуулсан чинь "Манжет в виде копит" гэж энэ нь унаганы туурайн хэлбэртэй ханцуй гэж бууж байгаа юм. Монгол хүний сэтгэлд бол монгол ахуй сэрхийтэл буугаад л уянгалаад л явчихаж байтап орос хүнд туурайн хэлбэртэй ханцуй гэдэг ч юм уу тийм юм төсөөлөгдөхгүй. Яагаад ч туурайн хэлбэртэй байгаа юм бүү мэд гэх мэтчилэнгээр ийм үндэстний онцлогтой яруу найргийг орчуулахад үнэхээр хэцүү. Гэхдээ сайхан сайхан орчуулгууд бол зөндөө л дөө. Ц.Дамдинсүрэн гуайн "Олег цэцний дуулал", "Муурын байшин" "Алтан загасны үлгэр" гэх мэт. Ер нь хүн төрөлхтний ерөнхий сэтгэлгээний, байгалиа магтсан ч юмуу, хайр сэтгэлийн шүлгүүдийг бол шууд орчуулж болно.

Та бол нилээд уншсан хүн. Тэр олон уншсан номоос уншууртай, санаанаас гардаггүй, эргэж хардаг тийм номнууд байдаг даа

Би яг үнэнээ хэлэхэд мундаг уншсан ч юмуу даа бүү мэд. Энэ дэлхийн номыг бүгдийг нь уншина гэвэл шал худлаа. Өөрийхөө сэтгэлд л таарсан, үзэл бодолд нийцсэн тийм номнуудыг л хүн унших ёстой. Би бол бурханы шашны, гүн ухааны чиглэлийн номнуудыг нилээн сонирхдог. Хүн төрөлхтний гүнзгийрсэн сэтгэлгээний номыг л жаахан сонирхож уншдаг. Залуучууд сэтгэлгээний гүн рүү явбал зүйтэй. Одооноос л уншиж оюуныхаа сүвийг нээнэ. Хэн билээ, нэг ухаантан "Бодож уншихааргүй номыг уншаад хэрэггүй" гэж хэлсэн байдаг. Манайхан энэ адал явдлын, хүчирхийллийн юмнууд уруу их хошуурч байна. Энэ чинь сэтгэлгээг улам л өнгөцхөн болгоно. Өнгөцхөн хөнгөхөн юм уншина гэдэг бол оюуны залхуурал, Оюун залхуурах тусам тархины чинь атираа тэнийгээд бодож сэтгэж чадахгүйд хүрнэ. Юм боддог, сэтгэдэг, эргэцүүлдэг цаад учрыг нь олох гэж оролддог байвал тархины чинь атираа улам гүн болж улам ухаалаг болж оюуных нь сүв бүрэн нээгдэнэ. Бид бол ийм л номыг олж уншиж, ийм л номыг олж орчуулж байх ёстой. Энийг төр засгаас анхаарах ёстой, Гэтэл харамсалтай нь манайд ийм зүйл алга байна. Зах зээл гэхээр бүх юм зах зээлийн хуулиар л өөрсдөө зохицуулаад мөнгө төгрөгөө өөрсдөө олоод, соёл урлаг, утга зохиол ч тэр ингэж л явах ёстой гэсэн нэг буруу үзэл байна. Хүмүүсийг гэгээрүүлэхийн тулд төр засгаас тусгай бодлого явуулах ёстой. Тэр бодлого Монголд байхгүй байна.

Хэл сурах арга барил

Огноо: 2006-08-15 13:31:17
Сэдэв: Сургамж

Гадаад хэл нь эх хэлийг мартуулдаг зүйл биш харин хүний сэтгэхүйн орон зайг улам тэлдэг. Зөвхөн эх хэлээрээ эх сурвалж олоход 10 мянган сонголт олно гэж бодоход гадаад хэлтэй хүн 100 мянгыг олох боломжтой гэсэн үг. Тиймээс гадаад хэл нь сурахгүй бол болохгүй зүйлсийн жагсаалтанд зайлшгүй багтах нь зүйн хэрэг. Бидний амьдарч буй эрин зуунд гадаад хэл сурах, ялангуяа Англи хэл сурах нь зайлшгүй шаардлагатай болжээ.

Хүүхэд нас бага байх тусам хэл сурах нь төдий чинээ хялбар байна. Хүүхдийг анх нэгдүгээр ангид ороход нь гадаад хэл зааж эхлэхэд наймдугаар анги төгсөхдөө тэр хэлийг сайн эзэмшсэн байна. Өнөөгийн нийгэмд сайн ажилд орж, амжилттай ажиллахын нэг үндэс нь хамгийн багаар бодоход нэг гадаад хэлийг бүрэн эзэмшсэн байх хэрэгтэй бөгөөд хамгийн ихээр шаардлагатай хэл нь Англи хэл болжээ.

Та нэг сонингийн зараас хүний нөөцийн талаарх зарыг хараарай. Таван зарын дөрөвт нь гадаад хэлтэй байх шаардлага тавьсан байдаг.

Компани болгон өдрөөс өдөрт өсөж дэвжиж, улам өргөжин тэлж, даяаршиж буй дэлхий дээр өөрийн орон зайг хадгалан, олон шинэ байгууллагатай харилцаа холбоотой байх зорилготой байдаг гэдгийг огтхон ч мартаж болохгүй. Энэ байдалд хүрэхийн тулд зөвхөн сайн боловсон хүчинтэй байх шаардлагатай гэсэн үг. Тиймээс гадаад хэл нь хүний амьдралд хэр зэрэг чухал үүрэг гүйцэтгэдгийг ухаарч ойлгосон хүмүүс л шуурхайлан идэвх зүтгэлтэйгээр сурч байна. Гадаад хэлний хэрэгцээг сайтар ухаарсан хүмүүст зориулж сургалт, дамжаа ч нээгдэж эхэлжээ.

Та үүнийг анхаараарай

1. Хэл сурч, сайн ярьж чаддаг болох нь тийм ч амар зүйл бас биш л дээ. Тиймээс маш их тэвчээр шаарддаг. Хэл сурах эхний үе шатууд ихэнхдээ хөгжилтэй сайхан амархан өнгөрдөг. Харин хугацаа уртсах тусам улам хэцүү болж сүрдэж эхэлнэ. Учир нь хэл болгонд өөр өөрийн хэцүү талууд байдаг. Дээрээс нь мянга мянган үг цээжлэх хэрэгтэй болно. Дээрээс нь хийх дадлага нь хэдэн жилийг тань авах болно. Тиймээс хэл сурахад тэвчээр хамгийн чухал.
2. Хэрэв та нэг улсад тэр улсын хэлийг сурах гэж очиж байгаа бол их хичээл авч, богино хугацаатай байхын оронд бага хичээл авч урт хугацаатай байх хэрэгтэй. Эдинбургийн Гүнгийн хэл сургах системийг хэрэглэдэг Английн хэлний сургуулиуд болон энэ системийг дэмждэг мэргэжилтнүүд өдөрт 3-4 цагийн хэлний хичээлийг хангалттай гэж үздэг.
3. Гадаадын хэлний сургалт нь таны үзэж дадал болсон хэлний сургалттай огт адилгүй байдгаас гадаадад хэл үзэх гэж очсон зарим сурагчдад сэтгэлээр унах, эсвэл дэмий мөнгө үрж байгаа мэт сэтгэгдэлтэйгээр буцах тохиолдол гардаг. Тиймээс та гадаадад хэлний сургалтанд явахынхаа өмнө сайн бэлтгэлтэй байгаарай. Яаж гэвэл: Таны урд өмнө нь сурч байсан хэлний сургалтаас тэс өөр байна, таны сэтгэлд хүрэхгүй байсан ч гэсэн сэтгэлээр унасны хэрэггүй. Тэдний системийг өөрийн улсын системтэй харьцуулсны хэрэггүй. Хэрэв таны дасаж заншсан сургалтын систем сайн байсан бол та гадаадад хэлний сургуульд явахгүй байсан гэдгийг мөн мартаж болохгүй.
4. Монгол хэл болон Монголчуудаасаа түр зууртаа салж, өдрийн турш сурч буй хэлээрээ ярьж мөн бодож байгаарай. Тиймээс гадаадад хэл сурах гэж явсан хугацаагаа хамгийн үр дүнтэй өнгөрөөхийг хүсвэл эх хэлтэн болон нутаг нэгтнүүдээсээ хэсэг хугацаа хол байж цэвэр гадаадын орчинд байх хэрэгтэй.
5. Байрлах байрны хувьд гэвэл таны сурах гэж буй хэлийг эх хэл шигээ эзэмшсэн хүнтэй нэг гэрт байж болно. Ингэснээр та 24 цагийн турш дадлага хийж болно. Өөр нэг сонголт гэх юм бол та айлд байж болно. Учир нь та айлд байснаар тэр улсын ёс заншилтай холбоотой олон олон үг мэдэж авна гэсэн үг. Тиймээс та дотуур байранд байрлахаасаа өмнө сайн бодож тооцоолоорой. Учир нь дотуур байранд яг л өөр шиг чинь шинэхэн сурагчид байдаг.
6. Аль болох олон хүнтэй танилцаж, найз нөхөдтэй болж байнга ярианы дадлага хийх хэрэгтэй.
7. Гэрийн даалгавараа сайн хийж, өнөөдрийн ажлаа маргааш хийхийн оронд маргаашийн ажлаа өнөөдөр нь хийж дадаж занших хэрэгтэй.
8. Хүүхэлдэйн кино сайн үзэх хэрэгтэй. Хүүхэлдэйн кинонд дараа нь санаж болохоор хялбар үг хэллэгийг дахин дахин давтаж үйл хөдлөлийг нь ч үзүүлдэг учир тогтооход хялбар байдаг.
9. Зарим хүмүүс алдаатай ярихаас ичиж зовдгоос нэг их ярьдаггүй. Гэвч хэн ч таныг алдаатай ярилаа гэж загнахгүй шүү дээ. Алдаатай байсан ч хамаагүй эвгүй байдалд орохоос эмээлгүй байнга ярих хэрэгтэй. Тэр бүү хэл сайн ярьдаг хүнтэй ярихдаа зарим өгүүлбэрийг албаар алдаатай ярих хэрэгтэй. Учир нь таны мэддэг өгүүлбэрийг хэрхэн өөр хувилбараар засахыг нь сурах хэрэгтэй.
10. Удаан бодолгүйгээр шууд ярих хэрэгтэй. Сонсож байгаа зүйлээ Монгол хэл рүүгээ оруулж ойлгох гэж хичээсний хэрэггүй. Шууд тэр хэлээрээ ойлгохыг оролд. Буруу байсан ч хамаагүй шууд тэр хэлээр хариулт өгөөрэй. Энэ нь таныг хурдан боддог болгоно.
11. Ном сонин болон унших материал их унших хэрэгтэй. Өөрийн сонирхдог сэдвийн дагуу веб сайтуудад ороорой. Мөн түүнтэй холбогдолтой ном сэтгүүл авч уншаарай. Ингэснээр тэр хэлийг улам дурлаж сурах болно.
12. Толь бичиг их ашиглахгүй байх хэрэгтэй. Аль болохоор өөрийн хэлтэй харьцуулж бодолгүйгээр, өгүүлбэртэй нь хамт ойлгох хэрэгтэй. Толь бичиг хэрэглэх зайлшгүй шаардлага гарсан тохиолдолд сурч буй хэлнийхээ тайлбар толийг ашиглахыг хичээгээрэй.
13. Сургууль болон багшаас ихийг хүлээсний хэрэггүй. Амжилтын ихэнх нь таны идэвх зүтгэлд байдаг юм шүү. Хэрэв та нэг улсад очоод байх хугацаандаа амжилттай сайн хэл сурч чадаагүй бол үүний бурууг бусдад тохолгүйгээр зөвхөн өөрөөсөө асуугаарай.
14. Сониуч байгаарай. Хүнээс санаа зоволгүйгээр асуух хэрэгтэй. Бүр хүүхэд шиг сониуч байвал илүү сайн шүү.
15. Таны хамгийн сайн туслагч, багш тань настай хүмүүс байдаг юм шүү. Хөгжилтэй орнуудад настай хүмүүс ихэнхдээ ганцаар амьдардгаас ярих сонирхол ихтэй байдаг .Амьдралын туршлага ихтэй энэ хүмүүсээс сурах юм их байдгийг санаж явахад илүүдэхгүй.

Бяцхан жаалуудын гадаад хэл

Ихэнх эцэг эхчүүд хүүхэддээ гадаад хэлний боловсрол эзэмшүүлэхийн тулд сургуульд орохыг нь хүлээдэг. Гэтэл хүүхэд цэцэрлэгийн бага ангийн насандаа гадаад хэл сурах бүрэн чадвартай байдаг. Хүүхэд тань эхэлж өөрийнхөө эх хэлийг хэрхэн сурсан, яг л түүний адилаар хоёрдогч хэлээ сурч эхэлдэг. Эхлээд ойлгохгүй ч гэсэн сонсдог. Дараа нь эцэг эхийнхээ өөрийг нь эрхлүүлж байгаа хөдөлгөөнийг давтагдан хэлж байгаа үгнүүдтэй холбож ойлгосноор ойлгож эхэлдэг. Гадаад хэлийг ч гэсэн ийм маягаар сурдаг. Хүүхдэд ийм системээр, хичээл зааж ядраалгүйгээр хэл зааж болно. Жишээ нь хүүхэд тань англи хэл сурч байна гэж бодъё. Түүнд үргэлж англи хэл дээр гардаг хүүхэлдэйн кино болон кассет сонсговол хэсэг хугацааны дараа бяцхан үр чинь ойлгодог болж эхэлнэ.
Тархины хамгийн чухал хэсгүүд нь хүүхэд 6 нас хүрэхэд бүрэн хөгжиж гүйцдэг гэж судлаачид тогтоожээ. Тиймээс хүүхдийг 6 нас хүрэхээс нь өмнө хоёрдогч хэлийг зааж эхлэхийг зөвлөж байна. Энэ туршлагыг 8 хүүхэд дээр туршиж үзсэн судлаач ярихдаа, хүүхэд бүрт тус тусад нь Англи хэлний кассет болон видео бичлэг өгөөд түүнийг гэрт нь байнга нээлттэй байлгаад (хоол идэж байхад нь, тоглож байхад нь г.м) дараа нь хичээл дээр тэр сэдвийг нь зааж үзүүлэхэд хялбар сурч байлаа. Тэд 6 настайдаа Англи хэлийг сайн сурсан юм.

Сургуульд Англи хэл сурах ба уншлага

Гадаад хэл сурах явцад чадах ёстой хамгийн чухал зүйлсийн нэг бол сайн уншиж чаддаг байх юм. Гадаад хэлийг сайн ярьж чадахгүй ч гэсэн сайн уншиж чадах нь чухал юм. Уншиж чаддаг байх нь хэлийг эзэмшихэд нэн их нөлөөлдөг. Тиймээс өөрийн хэмжээндээ тохирсон ном унших хэрэгтэй. Гадуур явж байхдаа ч, хичээл дээр ч, машин дотор ч тухайн хэлний касетийг сонсож явбал сайн. Мөн түүнийг байнгын дадал болгох хэрэгтэй. Хэлийг сурахдаа ихэнхдээ сонсох уу, аль эсвэл унших уу гэдэг нь сурагчийн сурах чиглэлээс хамаарна. Хэрэв их дээд сургууль, академийн боловсрол эзэмших гэж байгаа бол зайлшгүй их унших хэрэгтэй. Сурагч ном унших дадалгүй бол, эхлээд өөрийн эх хэл дээр ном уншиж сурах хэрэгтэй.

Гадаад хэлийг эзэмших (acquiring), сурах (learning) хоёр ялгаатай. Уншиж, сонсож, сурахын хамгийн сайн тал гэвэл хэлийг эзэмшүүлдэг. Эзэмших гэдэг нь тухайн зүйлийг хэрэглэж чаддаг болох үйл гэж тайлбарлаж болно. Ингээд бодохоор сурах нь нэг зүйлийг сайн эзэмших гэсэн үг биш юм. Англи хэлийг нэг цаг давтах нь тэр цагийг бүрэн ашиглаж чадна гэсэн үг биш. Сурахыг тоймчилж болох ч, эзэмшихийг тоймчилж болохгүй. Эзэмших нь хүн хүнээс шалтгаалан өөр хэлбэртэй байна. Үүнээс үүдэн нэг үгтэй олон дахин дайралдах нь түүнийг эзэмших гол түлхүүр байдаг. Ингэхийн тулд “extensive reading” – ийг чухалчлах хэрэгтэй. Унших үйлийг хэд хэдэн хэлбэрээр хийж болно. Гэсэн ч дээр дурдсан уншлагатай холбогдолтой Ерөнхийлөн унших (Extensive reading), Нарийвчлан гүнзгий унших (Intensive reading) гэсэн хоёр чухал техник байдаг.

Extensive reading: Хичээлийн номноос гадуур унших номыг энэ техникээр унших хэрэгтэй. Хурдан, чөлөөтэй унших. Энэ нь гадаад хэлийг сайн уншиж ойлгодог болоход чухал үүрэг гүйцэтгэдэг. Гадаад хэлийг анх сурч байгаа хүмүүст зориулсан бяцхан номноос эхлэх хэрэгтэй. Энэ уншилтанд толь бичгийг аль болохоор бага ашиглахыг хичээгээрэй. Гэхдээ сэдвийг ойлгохын тулд гол үгсийг харж ойлгох хэрэгтэй. Ерөнхийд нь унших гэж ойлгож болно.

Intensive reading: Маш сайн нарийвчлан уншина. Номон доторх сэдэв бүрийг нарийвчлан уншина гэсэн үг. Жишээ нь бид хичээлийн номыг ийм маягаар уншдаг.
Энэ хоёр унших аргаар сайн унших хэрэгтэй. Гадаад хэл сурч байгаа хүн өөрийн хэлний түвшиндээ тохирсон номыг сонгож байнга унших хэрэгтэй. Гадаад хэл сурагчдын нэг алдаа нь өөрт тааралдсан болон байгаа бүхий л материалийг нэг бүрчлэн цээжлэхийг хичээдэг. Хоосон цээжлэх биш хэрэглээ болгон ихээр ашиглах хэрэгтэй. Танд хүссэн хэлээ сайн эзэмшихийг хүсье.

Энэ нийтлэлийг илгээсэн: BIIRBEH.MN by Bataka
http://www.biirbeh.mn

Энэ мэдээний URL:
http://www.biirbeh.mn/modules.php?name=News&file=article&sid=1089

Бас ч гэж "шударга" хүмүүс

파파라치 Paparazzi Папараци гэдэг итали үг орчин үеийн монголчуудад нэгэнт танил болсон. Уг нь бол папараци хэмээх итали үг 파리처럼 웽웽거리며 달려드는 벌레를 의미한다 дүнгэнэн дайрах ялаа мэтийн хорхой шавжийг хэлдэг гэсэн. Гэхдээ монголчууд бидний ойлгодгоор олны танил “스타 одод”-ын зургийг нууцаар авч сонин сэтгүүлд зардаг хүн. Харин солонгост энэ үг арай өөр утгаар хэрэглэгддэг. 다른 사람의 불법 행위를 제보하여 포상금을 타내는 사람을 뜻한다 Бусдын хууль бус үйлдлийг мэдээлж шагналын мөнгө авдаг хүнийг хэлдэг. Эх сайхан солонгос хэлээр нь бол “몰래 제보꾼 нууцаар мэдээлэгч” гэнэ. Эд бол дутагдлын хажуугаар дуугүй өнгөрөхдөө голдуу сэмээрхэн шиг гэрэл зураг авч баримтжуулаад хожим мэдээлж мөнгө олдог “овжин” хүмүүс. Дутагдлын хажуугаар дуугүй өнгөрдөг хүмүүсийг бодвол “шударга” хүмүүс гэдэг нь тодорхой. Нүдэн балай, чихэн дүлий өнгөрөх хүн алийг тэр гэх вэ.

Хууль бус үйлдэл өч төчнөөн юм болохоор төдий чинээ олон янзын папараци байдаг. Папараци гэдэг үг нь ч солонгост “параци” хэмээх дагавар үг болоод хэвшчихсэн. За нуршихаас зайлсхийж олон янзын папарацийг нэрлэх үгнээс “дээжлэе”. 교통법규위반을 포착한 사진을 찍는 Замын хөдөлгөөний дүрэм зөрчсөн үйлдлийг зургийн хальсанд үлдээдэг 차파라치(카car파라치) “жолооны папараци”, 유통기한을 넘긴 음식물이나 질 나쁜 음식을 파는 음식점을 고발하는 Хадгалах хугацаа нь хэтэрсэн хоол хүнс юмуу чанар муутай хоол унд зарж байгаа хоолны газрыг мэдэгддэг 식파라치 “хоол хүнсний папараци”, 특허청에 위조상품 제조자를 신고하는 хуурамч бараа үйлдвэрлэгчийг патентийн албанд “уламжлан мэдээлдэг” 짝파라치 “хулхи барааны папараци”, 탈세 여부를 감시하는 албан татвараас зайлсхийсэн эсэхийг хянаж цагдагч 세파라치 “татварын папараци”. Нэг хэсэг Өмнөд Солонгост арай хялбар аргаар мөнгө олох гэсэн ийм “шударга” иргэн хэт олширсон тул нэг мэдээлэгчийн жилд мэдээлэх тоог арав болгож цөөлөн, шагналын мөнгөний дээд хэмжээг хязгаарлаж байсан гэнэ билээ.

mongolia